In voorbereiding op een artikel over compacter wonen bestudeerde ik recent enkele utopische woonmodellen uit het verleden. Veeleer toevallig kwam ik eerder deze week terecht in de Familistère in Guise. In de ban van het project zou ik er een hele dag geïntrigeerd vertoeven. Het bouwwerk is typisch voor het utopisch socialisme en is gerealiseerd door de kachelfabrikant Jean-Baptiste André Godin, die net zoals andere industriëlen in de tweede helft van de 19de eeuw - gezien de abominabele omstandigheden waarin de toenmalige arbeiders moesten wonen - de leefomstandigheden van zijn arbeiders wilde verbeteren.
Het project is geïnspireerd door het werk van Charles Fourier en een uitwerking van de door hem ontworpen Phalanstère, een commune waarin arbeiders gezamenlijk leven, werken en recreëren. Maar anders dan de Phalanstère is het een veeleer pragmatisch project. Het is ook een van de weinige collectieve utopische woonmodellen die daadwerkelijk gerealiseerd werden. Godin ontwierp zelf het gebouw, met aandacht voor natuurlijk licht in de woningen, hygiëne, ventilatie en met aandacht voor ontmoetingen én sociale controle. Er was een gemeenschappelijk badhuis, restaurant, tuinen, en zo meer. De Familistère werd geacht een waar 'paleis voor het volk' te zijn.
Godin had van bij het begin ook de intentie om het bedrijf en de Familistère in beheer te geven van de arbeiders zelf. Daarvoor zette hij geleidelijk een coöperatie op. Bij zijn dood ging het bedrijf ook daadwerkelijk geheel over naar de arbeiders. De coöperatie heeft zo'n 100 jaar overleefd, tot de economische omstandigheden daar anders over beslisten. Vandaag is het gebouwensemble gerestaureerd, en is het te bezoeken. Sommige appartementen zijn nog steeds bewoond.
Het utopische woonproject heeft daadwerkelijk de tand des tijds doorstaan, en kan nog steeds dienen als inspiratie voor het hedendaagse wonen.
Meer info: www.familistere.com